ប្រវត្តិល្ខោនខោល ឬភាណីរបស់កម្ពុជា
យោងតាមសៀវភៅ «ទស្សនីយភាពខ្មែរ» អត្ថាធិប្បាយថា ពាក្យថា «ខោល» ឬ «ល្ខោនខោល» បើតាមសង្ឃដីការបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ដែលបានកត់ទុកក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១០២ថា ៖ ខោលគឺជាពួកល្ខោនប្រុស រឿង«រាមកេរ្តិ៍ » ។
ចំពោះលោកហ្សក សឺដេស វិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកដែលសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈបានស្រង់យកមកចុះក្នុងកម្រងសិក្សាកថា «Annale de l’ URBA No 1» បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១៥៧ថា៖ Le mot Khol serait celui queles Cambodgiens emploient pour désigner une variété des grands singes ។
ដូច្នេះសម្រាប់លោកសឺដេស ល្ខោនខោលគឺជា «ល្ខោននៃរបាំស្វា» ។
ដូច្នេះសម្រាប់លោកសឺដេស ល្ខោនខោលគឺជា «ល្ខោននៃរបាំស្វា» ។
ចំណែកអ្នកឧកញ៉ាទេពពិទូរ ក្រសេមគន្ថបណ្ឌិតវិញ នៅក្នុងទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសូរិយាលេខ៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៨ លោកបានពោលថា៖ «ចំណែកល្ខោនខោលនោះ គេកំណត់លេងចំពោះតែរឿងដែលទាក់ទាមដោយរឿងព្រះជាម្ចាស់គឺព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ ដែលជាព្រះក្នុងសេយ្យសាស្ត្រ គឺលេងរឿងអវតា «បែងភាគ» របស់ព្រះជាម្ចាស់ដូចរឿងរាមកេរ្តិ៍ «រាមាយណៈ» សឹងជាប្រវត្តិរបស់ព្រះជាម្ចាស់នោះដើម្បីប្រកាសកិត្តិគុណ សេចក្តីខ្លាំងពូកែ និងក្លាហានព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដែលព្រះជាម្ចាស់បានបែងភាគឱ្យមកកើត ដូចយ៉ាងព្រះរាមតាមក្បួនថា លេងរឿងដូច្នេះជាហេតុឱ្យកើតមង្គលសួស្តី ដល់អ្នកលេង និងជាទីប្រោសប្រាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ទើបគេនិយមលេងមកដល់ឥឡូវនេះ»។
ឯពាក្យខោលក្នុងជីវភាពប្រជាជនកម្ពុជាវិញ គេនិយមប្រើពាក្យនេះសម្រាប់សម្គាល់គោ ឬក្របីដែលមានស្នែងខ្លី ហើយខុបចុះក្រោម ឬក៏សម្គាល់សត្វកន្ទុយខ្លី ឬបើមិនដូច្នោះទេ បើកាលណាគេនិយាយថា៖ ធ្វើអ្វីមួយខោលតែម្តង… នោះបានសេចក្តីថា ធ្វើអ្វីមួយនោះ គឺធ្វើដោយឥតបានព្រាងទុក ឬគិតទុកជាមុនឡើយ ពោលគឺគិតឃើញភ្លាម ឬជួបភ្លាមធ្វើភ្លាមតែម្តង ។
សម្តីរបស់លោកអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិត និងការនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការសម្គាល់ខោល ឬល្ខោនខោលនេះ មានន័យសមរម្យល្អណាស់ ព្រោះបើយើងពិនិត្យមើលទម្រង់ល្ខោនខោល ដែលសេសសល់ដល់យើងសព្វថ្ងៃនេះ យើងឃើញថា៖ ល្ខោនខោល គឺជាល្ខោនពាក់មុខ អ្នករាំធ្វើកាយវិការឥតព្រាងទុកជាមុន ដើម្បីត្រាប់ពាក្យសម្តី របស់អ្នកពោល ដែលជាអ្នកមាននាទីដឹកនាំរឿង និងរៀបរាប់រឿង ។ ទម្រង់នេះសម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ ដែលជារឿងពោរពេញទៅដោយតួអង្គយក្សហើយនិងស្វា។ ឯការសម្តែងវិញ គឺធ្វើឡើងក្នុងពិធីត្រស្តិសង្ក្រាន្ត គឺពិធីផ្តាច់ឆ្នាំចាស់ចូលឆ្នាំថ្មី ៖ រាំដើម្បីបំបាត់ឧបទ្រពចង្រៃនៃឆ្នាំចាស់ ហើយសុំទេវតាឆ្នាំថ្មី និងវត្ថុសក្តិសិទ្ធិទាំងអស់ជួយប្រទានស័ព្ទសាធុការពរ សេចក្តីសុខចម្រើន សិរីសួស្តី ជ័យមង្គល សុំឱ្យបានប្រកបនឹងសុភមង្គល និងសំបូររុងរឿងក្នុងជីវភាពជាប្រចាំរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងមានពេលខ្លះពេលដែលស្រុកទេសជួបវិបត្តិគ្រោះរាំងស្ងួត គេក៏រាំល្ខោនខោលដើម្បីសុំទឹកភ្លៀងផងដែរ ។ ម្យ៉ាងទៀត ទម្រង់ល្ខោនខោលនេះ ជាទម្រង់ដែលមានសុទ្ធតែសិល្បករប្រុសៗជាអ្នករាំ សូម្បីតែតួអង្គស្រីដូចជាតួនាងសីតា នាងមណ្ឌោគិរី នាងបុញ្ញកាយ ឬនាងសុវណ្ណមច្ឆាក៏ដោយ ។
ទម្រង់ល្ខោននេះ បានបន្សល់នូវចម្ងល់ដ៏យូរលង់មួយនៅក្នុងអារម្មណ៍របស់ប្រជាជនកម្ពុជា។ គេច្រើនចោទសួរថា តើមកពីហេតុអ្វីបានជាចាស់បុរាណខ្មែរយកសិល្បករប្រុសមកឱ្យដើរជាតួស្រីដូច្នេះ ?
ចំពោះសំណួរខាងលើនេះ យើងមិនឃើញមានចម្លើយណាឆ្លើយបានច្បាស់លាស់ ឬក៏កត់ត្រាទុកជាលាយលក្ខណ៍អក្សរទេ ។ ប៉ុន្តែជាទូទៅយើងសង្កេតឃើញមានមតិពីរ ដែលទាក់ទិនទៅនឹងសំណួរនេះ ហើយបានក្លាយទៅជាការនិយមនិយាយបន្តគ្នាតាំងពីយូរណាស់មកហើយរហូតដល់សព្វដែលថ្ងៃនេះ។
(នៅមានត)
